Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

capilli horrent

  • 1 Berg

    Berg, mons. – collis. clivus (eine Anhöhe, ein Hügel, u. zwar collis in bezug auf seine Höhe, dah. auch eine Berg höhe, deren mehrere eine [419] Bergkette bilden; clivus in bezug auf die allmähliche Erhöhung des Bodens). – auf Bergen befindlich, wohnend, heimisch, montanus: voller Berge, montuosus. – Sprichw., die Haare stehen zu Berge, capilli horrent: jmdm. goldene Berge versprechen, montes auri od. maria montesque polliceri: wir sind noch nicht über den Berg, nondum clivum exsuperavimus; in medio, quod aiunt, clivo laboramus: mit etwas hinter dem Berge halten, tegere, dissimu lare alqd.

    deutsch-lateinisches > Berg

  • 2 emporstehen

    emporstehen, exstare (herausstehen, -ragen). – eminere (hervorragen). – über etwas e., exstare, imminere super alqd: die Haare stehen e., capilli horrent od. arrecti stant. emporsteigen, zum Himmel, sublimem abire. sublime ferri (von Menschen u. Dingen; vgl. »aufschwingen, sich«). – in caelum ascendere (von Menschen). – caelum contingere (hyperbol., v. Gewächsen, Gebäuden). – aus der Unterwelt auf die Erde e., ex illis abditis sedibus in haec loca evadere atque exire. – zu Ehrenstellen e., s. aufschwingen (sich). – emporstreben, s. aufstreben. – emporstrecken, die Hände, manus tollere (im allg., als Beifallszeichen, beim Gebet, z.B. ad caelum). – manus supplices ad caelum tendere (bei flehentlichem Gebet). emportragen, sursum ferre; efferre. emportreiben, exprimere sursum (z.B. flammas). emportürmen, s. auftürmen. – / Die hier fehlenden Zusammensetzungen mit empor..., s. auf...

    deutsch-lateinisches > emporstehen

  • 3 capillus

    capillus, ī, m. (verwandt mit caput; eig. Adi. sc. crinis), I) das Haupt- u. Barthaar des Menschen (dagegen crinis das geschmeidige Menschenhaar übh.), u. zwar a) kollektiv, compositus, Plaut. u. Cic.: flavus, Vulg., subflavus, Suet.: albus, niger, Hor.: longus, Nep.: horridus, Cic.: promissus, Caes.: passus, fliegendes, Ter. u. Caes.: tonsus, Prop.: sibi adurere capillum, Cic.: barbam ac capillum summittere, Sen. rhet.: capillum frangere, Sen. rhet.: quid capillum ingenti diligentiā comis? cum illum vel effuderis more Parthorum vel Germanorum vinxeris vel, ut Scythae solent, sparseris, in quolibet equo densior iactabitur iuba, horrebit in leonum cervice formosior, Sen. – doch auch Plur., capilli suo ingenio flexi, von Natur krauses Haar, Ter.: erant illi compti capilli, Cic.: capilli arte iacentes, Sen.: ex barba detonsi capilli, Sen.: capilli sparsi per colla, zerstreutes, Ov.: puellares capilli, Schol. Iuven.: capilli mulierum, Lact.: horrent ac subriguntur capilli, Sen. – b) v. einem Haar, in imaginem capilli unius aut multorum, Cael. Aur. chron. 2, 11, 129. – II) übtr.: A) das Tierhaar, Catull., Col. u.a. – B) die haarigen Fasern od. Wurzeln der Gewächse, croci, Plin.: porrum cum capillo suo, Apic.: dah. capillus Veneris (= ἀδίαντον), »Venushaar, Frauenhaar«, eine Pflanze, Ps. Apul. herb. 47.

    lateinisch-deutsches > capillus

  • 4 capillus

    capillus, ī, m. (verwandt mit caput; eig. Adi. sc. crinis), I) das Haupt- u. Barthaar des Menschen (dagegen crinis das geschmeidige Menschenhaar übh.), u. zwar a) kollektiv, compositus, Plaut. u. Cic.: flavus, Vulg., subflavus, Suet.: albus, niger, Hor.: longus, Nep.: horridus, Cic.: promissus, Caes.: passus, fliegendes, Ter. u. Caes.: tonsus, Prop.: sibi adurere capillum, Cic.: barbam ac capillum summittere, Sen. rhet.: capillum frangere, Sen. rhet.: quid capillum ingenti diligentiā comis? cum illum vel effuderis more Parthorum vel Germanorum vinxeris vel, ut Scythae solent, sparseris, in quolibet equo densior iactabitur iuba, horrebit in leonum cervice formosior, Sen. – doch auch Plur., capilli suo ingenio flexi, von Natur krauses Haar, Ter.: erant illi compti capilli, Cic.: capilli arte iacentes, Sen.: ex barba detonsi capilli, Sen.: capilli sparsi per colla, zerstreutes, Ov.: puellares capilli, Schol. Iuven.: capilli mulierum, Lact.: horrent ac subriguntur capilli, Sen. – b) v. einem Haar, in imaginem capilli unius aut multorum, Cael. Aur. chron. 2, 11, 129. – II) übtr.: A) das Tierhaar, Catull., Col. u.a. – B) die haarigen Fasern od. Wurzeln der Gewächse, croci, Plin.: porrum cum capillo suo, Apic.: dah. capillus Veneris (= ἀδίαντον), »Venushaar, Frauenhaar«, eine Pflanze, Ps. Apul. herb. 47.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > capillus

  • 5 horreo

    horreo, uī, ēre (altind. hhorreošyati, starrt), eig. rauh sein, dah. I) von etwas starren, 1) eig.: α) mit Abl. des Teils, der an etw. emporstarrt: horret seges aristis, Verg.: phalanx horrens hastis, Liv.: ipsi tergis ferarum et ingentibus telis horrentes, Tac. hist. 2, 88: terga horrentia setis, Ov.: draco horrens squamis, Ov.: mare horret fluctibus, starrt von usw. = wogt auf von usw., Acc. fr. – poet., horrebant saevis verba minis, Ov. – β) absol.: horrentia suum terga, Verg.: u. vom Boden, von Örtl., von Frost starren, rauh-, kalt sein, terram uno tempore florere, deinde vicissim horrere, Cic.: u. vom Wetter, tempestas toto horret in anno, Ov. – 2) übtr.: emporstarren, von den Haaren = sich emporsträuben, hastae horrentes, Verg.: capilli, comae horrent, Tibull. u. Ov.: horrent ac subriguntur capilli, Sen.: promissā barbā, horrenti capillo, Plin. ep. 7, 27, 5: dah. Partiz. horrēns, stachelig, struppig, rubi, Verg.: capillus, Tac. u. Plin. ep.: v. Pers., vir bonus pulverulentus et horrens (Ggstz. nitidus et unctus), Sen. – I) v. lebenden Wesen, deren Haut bei Frost sich zusammenzieht, indem sie die sogenannte Gänsehaut überläuft, od. deren Haare bei Furcht usw. sich emporsträuben (vgl. Varro LL. 6, 49), A) vor Frost zusammenschauern, sich schütteln, zittern, Ov. u.a. Dichter: so auch draco horret, schüttelt sich (als er erwacht ist), Val. Flacc. – B) vor Furcht usw. zusammenfahren, schauern, schaudern, zittern, sich entsetzen, a) intr. v. Menschen u. Tieren, Ter., Ov. u.a.: horreo animo, Cic.: quae cum a te tractantur, horrere soleo, pflegt mich ein Schauer zu überlaufen, Cic.: m. folg. Fragesatz od. Finalsatz (mit ne), horreo (ich schaudere vor Angst), quemadmodum accepturi sitis, Cic.: ut, quorsus eruptura sit (ista dominatio), horreamus, Cic.: eo plus horreo, ne etc., Liv.: horret animus, ne quid inconsulte ac temere fiat, Liv. – b) tr. vor etw. schaudern = vor etw. zurückbeben, -sich scheuen, vor od. über etwas sich entsetzen, crudelitatem alcis, Caes.: crimen, Cic.: tela, Liv. (vgl. Schmid Hor. ep. 1, 17, 39. Fabri Liv. 21, 53, 2). – mit folg. Infin., horreo dicere, Liv.: horret animus referre, Liv.: non horreo in hunc locum progredi, Cic.: quamquam animus meminisse horret, sich vor der Erinnerung sträubt, Verg. – m. folg. Acc. u. Infin., sancti horruerunt coli se pro diis, Augustin.: pro vana imagine imperii, quod gererent, veram iustamque mox in se versuram potestatem horrebant, Liv.: m. folg. Acc. u. Infin. u. m. bl. Infin. zugl., non tam quia imminui agrum, quam quia accolas sibi quisque adiungere tam efferatae gentis homines horrebat, Liv. 10, 10, 11.

    lateinisch-deutsches > horreo

  • 6 horreo

    horreo, uī, ēre (altind. hšyati, starrt), eig. rauh sein, dah. I) von etwas starren, 1) eig.: α) mit Abl. des Teils, der an etw. emporstarrt: horret seges aristis, Verg.: phalanx horrens hastis, Liv.: ipsi tergis ferarum et ingentibus telis horrentes, Tac. hist. 2, 88: terga horrentia setis, Ov.: draco horrens squamis, Ov.: mare horret fluctibus, starrt von usw. = wogt auf von usw., Acc. fr. – poet., horrebant saevis verba minis, Ov. – β) absol.: horrentia suum terga, Verg.: u. vom Boden, von Örtl., von Frost starren, rauh-, kalt sein, terram uno tempore florere, deinde vicissim horrere, Cic.: u. vom Wetter, tempestas toto horret in anno, Ov. – 2) übtr.: emporstarren, von den Haaren = sich emporsträuben, hastae horrentes, Verg.: capilli, comae horrent, Tibull. u. Ov.: horrent ac subriguntur capilli, Sen.: promissā barbā, horrenti capillo, Plin. ep. 7, 27, 5: dah. Partiz. horrēns, stachelig, struppig, rubi, Verg.: capillus, Tac. u. Plin. ep.: v. Pers., vir bonus pulverulentus et horrens (Ggstz. nitidus et unctus), Sen. – I) v. lebenden Wesen, deren Haut bei Frost sich zusammenzieht, indem sie die sogenannte Gänsehaut überläuft, od. deren Haare bei Furcht usw. sich emporsträuben (vgl. Varro LL. 6, 49), A) vor Frost zusammenschauern, sich schütteln, zittern, Ov. u.a. Dichter: so auch draco horret, schüttelt sich (als er erwacht ist), Val.
    ————
    Flacc. – B) vor Furcht usw. zusammenfahren, schauern, schaudern, zittern, sich entsetzen, a) intr. v. Menschen u. Tieren, Ter., Ov. u.a.: horreo animo, Cic.: quae cum a te tractantur, horrere soleo, pflegt mich ein Schauer zu überlaufen, Cic.: m. folg. Fragesatz od. Finalsatz (mit ne), horreo (ich schaudere vor Angst), quemadmodum accepturi sitis, Cic.: ut, quorsus eruptura sit (ista dominatio), horreamus, Cic.: eo plus horreo, ne etc., Liv.: horret animus, ne quid inconsulte ac temere fiat, Liv. – b) tr. vor etw. schaudern = vor etw. zurückbeben, -sich scheuen, vor od. über etwas sich entsetzen, crudelitatem alcis, Caes.: crimen, Cic.: tela, Liv. (vgl. Schmid Hor. ep. 1, 17, 39. Fabri Liv. 21, 53, 2). – mit folg. Infin., horreo dicere, Liv.: horret animus referre, Liv.: non horreo in hunc locum progredi, Cic.: quamquam animus meminisse horret, sich vor der Erinnerung sträubt, Verg. – m. folg. Acc. u. Infin., sancti horruerunt coli se pro diis, Augustin.: pro vana imagine imperii, quod gererent, veram iustamque mox in se versuram potestatem horrebant, Liv.: m. folg. Acc. u. Infin. u. m. bl. Infin. zugl., non tam quia imminui agrum, quam quia accolas sibi quisque adiungere tam efferatae gentis homines horrebat, Liv. 10, 10, 11.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > horreo

  • 7 subrigo

    subrigo (surrigo), u. zsgzg. surgo, rēxī, rēctum, ere (sub u. rego), I) subrigo (surrigo), rēxī etc., in die Höhe richten, erheben, emporrichten, Passiv subrigi auch = emporstehen, u. subrectus = emporstehend, aures, Verg.: obeliscum, Plin.: vitem, Ambros.: se, Plin.: subrecto mucrone, Liv.: certatim structus subrectae molis ad astra in media stetit urbe rogus, Sil.: horrent ac subriguntur capilli, Sen.: in Liberi honorem patris phallos subrigit Graecia, Arnob. – übtr., si ad ruinosam superbiam monachos subrigimus, Augustin. epist. 60, 1. – II) surgo, surrēxī, surrēctum, surgere, A) tr. in die Höhe richten, erheben, emporrichten, lumbos, Plaut. Epid. 733 (wo Goetz u. Leo porgite). – B) intr. sich in die Höhe richten, aufstehen, sich erheben, 1) im allg.: a) eig.: surgedum huc, Plaut.: e lectulo, Cic.: de sella, Cic.: e cena, Plin. ep.: humo, Ov. – poet., surgit ab Arpis Tydides, erhebt sich = zeigt sich, kommt, Verg.: ad aetherias auras, an das Licht der Welt kommen, Verg. – b) bildl.: multum supra prosam orationem, Quint.: in venerem, sich machen an usw., Apul. – 2) insbes.: a) v. Redner = zum Reden sich erheben, aufstehen, auftreten, ad dicendum, Cic.: ad respondendum, Cic.: surgit ad hos Aiax, Ov.: absol., Quint. – b) aus dem Bette, vom Schlafe aufstehen, ante lucem, Cic.: cum die, Ov.: ad praescripta munia, Hor. – 3) übtr.: a) sich erheben, hervorkommen, anfangen, sich zeigen, surgit dies, Verg.: sol, Hor. u. Mela: nox, Ov.: ventus, Verg.: messis, Verg.: fons, Quint. – übtr., pugna aspera, discordia surgit, Verg.: rumor surgit, Tac. – b) wachsend, zunehmend sich erheben, emporsteigen, α) von Lebl., wie v. der Saat, v. Getreide, Hor. u. Colum. – v. Meere, Ov. – v. Bauten, surgens novae Carthaginis urbs, Verg.: meliora surrectura, quam arsissent, Sen.: aerea cui gradibus surgebant limina nixaeque aere trabes, Verg.: columnae surgentes, Verg. – v. Gebirgen, ultra surgit mons Rhipaeus, Mela: quo magis surgit exilior (Atlas), Mela: nemora surgentia, Sen. rhet.: circum surgentibus iugis, Tac. – v. Feuer, ignis surgit in flammas, lodert empor, Apul. met. 7, 19. – v.a. Ggstdn., area ita iam cinere mixtisque pumicibus oppleta surrexerat, ut etc., lag bereits so hoch voll Asche, vermischt mit Bimssteinen, daß usw., Plin. ep.: fistula surgit disparibus avenis, steigt an, indem ein Rohr immer länger wird als das andere, Ov. – β) von leb. Wesen, wachsen, heranwachsen, surgens Iulus, Verg.: surgens Ascanius, Verg. – / Synkop. Perf. surrexti, Mart. 5, 79, 1: Infin. Perf. surrexe, Hor. sat. 1, 9, 73: vulg. Fut. surgebit, Itala (Sangerm.) 4. Esdr. 16, 10.

    lateinisch-deutsches > subrigo

  • 8 subrigo

    subrigo (surrigo), u. zsgzg. surgo, rēxī, rēctum, ere (sub u. rego), I) subrigo (surrigo), rēxī etc., in die Höhe richten, erheben, emporrichten, Passiv subrigi auch = emporstehen, u. subrectus = emporstehend, aures, Verg.: obeliscum, Plin.: vitem, Ambros.: se, Plin.: subrecto mucrone, Liv.: certatim structus subrectae molis ad astra in media stetit urbe rogus, Sil.: horrent ac subriguntur capilli, Sen.: in Liberi honorem patris phallos subrigit Graecia, Arnob. – übtr., si ad ruinosam superbiam monachos subrigimus, Augustin. epist. 60, 1. – II) surgo, surrēxī, surrēctum, surgere, A) tr. in die Höhe richten, erheben, emporrichten, lumbos, Plaut. Epid. 733 (wo Goetz u. Leo porgite). – B) intr. sich in die Höhe richten, aufstehen, sich erheben, 1) im allg.: a) eig.: surgedum huc, Plaut.: e lectulo, Cic.: de sella, Cic.: e cena, Plin. ep.: humo, Ov. – poet., surgit ab Arpis Tydides, erhebt sich = zeigt sich, kommt, Verg.: ad aetherias auras, an das Licht der Welt kommen, Verg. – b) bildl.: multum supra prosam orationem, Quint.: in venerem, sich machen an usw., Apul. – 2) insbes.: a) v. Redner = zum Reden sich erheben, aufstehen, auftreten, ad dicendum, Cic.: ad respondendum, Cic.: surgit ad hos Aiax, Ov.: absol., Quint. – b) aus dem Bette, vom Schlafe aufstehen, ante lucem, Cic.: cum die, Ov.: ad praescripta munia, Hor. – 3) übtr.: a)
    ————
    sich erheben, hervorkommen, anfangen, sich zeigen, surgit dies, Verg.: sol, Hor. u. Mela: nox, Ov.: ventus, Verg.: messis, Verg.: fons, Quint. – übtr., pugna aspera, discordia surgit, Verg.: rumor surgit, Tac. – b) wachsend, zunehmend sich erheben, emporsteigen, α) von Lebl., wie v. der Saat, v. Getreide, Hor. u. Colum. – v. Meere, Ov. – v. Bauten, surgens novae Carthaginis urbs, Verg.: meliora surrectura, quam arsissent, Sen.: aerea cui gradibus surgebant limina nixaeque aere trabes, Verg.: columnae surgentes, Verg. – v. Gebirgen, ultra surgit mons Rhipaeus, Mela: quo magis surgit exilior (Atlas), Mela: nemora surgentia, Sen. rhet.: circum surgentibus iugis, Tac. – v. Feuer, ignis surgit in flammas, lodert empor, Apul. met. 7, 19. – v.a. Ggstdn., area ita iam cinere mixtisque pumicibus oppleta surrexerat, ut etc., lag bereits so hoch voll Asche, vermischt mit Bimssteinen, daß usw., Plin. ep.: fistula surgit disparibus avenis, steigt an, indem ein Rohr immer länger wird als das andere, Ov. – β) von leb. Wesen, wachsen, heranwachsen, surgens Iulus, Verg.: surgens Ascanius, Verg. – Synkop. Perf. surrexti, Mart. 5, 79, 1: Infin. Perf. surrexe, Hor. sat. 1, 9, 73: vulg. Fut. surgebit, Itala (Sangerm.) 4. Esdr. 16, 10.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > subrigo

  • 9 subrigo

    surgo and surrĭgo ( subr-): surrexi and subrexi, surrectum and subrectum, 3 ( perf. surregit, Paul. ex Fest. p. 296 Müll.;

    orig. forms: surrigit,

    Verg. A. 4, 183; Sen. Q. N. 6, 4: surriguntur, id. Ira, 1, 1 med.: surrigebant, Hier. Vit. Hil. fin.:

    subrigens,

    Plin. 9, 29, 47, § 88; 10, 29, 44, § 86: subrigere, id. 18, 35, 89, § 365. —

    Sync. forms: surrexti,

    Mart. 5, 79, 1:

    surrexe,

    Hor. S. 1, 9, 73), v. a. and n. [contr. from surrigo, from sub-rego].
    I.
    Act., to lift or raise up, to raise, erect, elevate (very rare;

    after the Aug. per., the original uncontracted forms were chiefly used in this sense, to distinguish it from the class. signif., II.): plaudite, valete: lumbos surgite atque extollite,

    Plaut. Ep. 5, 2, 68:

    caput,

    Sen. Herc. Fur. 329:

    omnes capitum hiatus ( = capita hiantia),

    Stat. Th. 2, 27:

    surgit caput Apenninus,

    Avien. Perieg. 484:

    tot surrigit aures,

    Verg. A. 4, 183:

    terrae motus defert montes, surrigit plana, valles extuberat,

    Sen. Q. N. 6, 4, 2:

    paulatim subrigens se,

    Plin. 9, 29, 47, § 88:

    cristam,

    id. 10, 29, 44, § 86:

    cornua,

    Col. 7, 3, 3; cf.

    mid.: horrent et surriguntur capilli,

    rise, stand erect, Sen. Ira, 1, 1, 4:

    hastae surrectā cuspide in terrā fixae,

    Liv. 8, 8:

    mucrone surrecto,

    id. 7, 10, 10:

    calcar equo,

    Front. ad M. Caes. 2, 12:

    aures subrectae furentibus,

    Plin. 11, 37, 50, § 137:

    turres subrectae,

    Sen. Ep. 86, 4:

    surrecta moles,

    Sil. 2, 599.—
    II.
    Neutr., to rise, arise, to get up, stand up (the predominant and class. signif. of the word; syn.: exsurgo, exorior).
    A.
    Lit.
    1.
    In gen.:

    a mensā surgunt saturi, poti,

    Plaut. Ps. 1, 3, 62:

    a cenā,

    Plin. Ep. 3, 5, 13:

    e lecto,

    Ter. Ad. 4, 1, 4:

    e lectulo,

    Cic. Off. 3, 31, 112:

    de sellā,

    id. Verr. 2, 4, 65, § 147:

    ex subselliis,

    id. Fl. 10, 22:

    solio,

    Ov. M. 3, 273:

    humo,

    id. ib. 2, 771; id. F. 6, 735:

    toro,

    id. M. 9, 702:

    toris,

    id. ib. 12, 579:

    ab umbris ad lumina vitae,

    Verg. A. 7, 771.—

    Esp., of an orator: cur, cum tot summi oratores sedeant, ego potissimum surrexerim,

    Cic. Rosc. Am. 1, 1:

    ad dicendum,

    id. de Or. 2, 78, 316; Quint. 2, 6, 2:

    ad respondendum,

    Cic. Clu. 18, 51:

    surgit ad hos Ajax,

    Ov. M. 13, 2.— Absol.:

    nolo eum, qui dicturus est, sollicitum surgere,

    Quint. 12, 5, 4:

    secundā vigiliā surgit,

    breaks up the camp, marches, Curt. 5, 4, 23.—
    b.
    Of things, to rise, mount up, ascend (mostly poet.;

    syn. ascendo): surgat pius ignis ab arā,

    Ov. P. 4, 9, 53:

    jussit subsidere valles... lapidosos surgere montes,

    id. M. 1, 44:

    mons Rhipaeus,

    Mel. 1, 19 fin.:

    Atlas,

    id. 3, 10. —

    Of the sea: fretum,

    Ov. M. 14, 711:

    mare,

    id. ib. 15, 508:

    aequora,

    Verg. A. 3, 196:

    undae,

    id. ib. 6, 354:

    amoeni fontes,

    Quint. 8, 3, 8:

    cacumina oleae in altum,

    id. 8, 3, 10:

    fistula disparibus avenis,

    Ov. M. 8, 192; cf. poet.:

    surgens in cornua cervus ( = ferens cornua ardua),

    i. e. towering, Verg. A. 10, 725:

    umeri surgunt,

    id. ib. 10, 476:

    lux Praecipitatur aquis et aquis nox surgit ab isdem,

    Ov. M. 4, 92; id. F. 4, 629:

    sol,

    Hor. S. 1, 9, 73:

    dies,

    Verg. G. 3, 400:

    luna,

    id. A. 6, 453:

    tenebrae,

    Sen. Thyest. 822:

    austri,

    Verg. A. 3, 481:

    ventus,

    id. ib. 5, 777:

    quae (aedes) proxima surgit ovili,

    stands, Juv. 6, 529.—
    2.
    In partic.
    a.
    To rise, arise, get up from bed, from sleep:

    ille multo ante lucem surrexit,

    Cic. Inv. 2, 4, 14:

    ante lucem,

    id. Att. 16, 13, a:

    cum die,

    Ov. M. 13, 677:

    mane ad invisas rotas,

    id. Am. 1, 13, 38:

    ad lites novas,

    id. ib. 1, 13, 22:

    ad praescripta munia,

    Hor. S. 2, 2, 81.—
    b.
    To rise in growth, to spring up, grow up; to rise in building, be built, etc. ( poet. and in post - Aug. prose):

    venerata Ceres culmo surgeret alto,

    Hor. S. 2, 2, 124:

    nec potuere surgere messes,

    Verg. G. 1, 161:

    harundo,

    Ov. M. 13, 891:

    sementis,

    Col. 2, 8, 5:

    surgens arx,

    Verg. A. 1, 366; cf.:

    nunc aggere multo Surgit opus,

    Luc. 2, 679:

    area cinere mixtisque pumicibus oppleta surrexerat,

    Plin. Ep. 6, 16, 14:

    Ascanius surgens,

    growing, Verg. A. 4, 274.—
    c.
    To ascend, go up:

    ad auras Aetherias,

    i. e. into life, Verg. A. 6, 762.—
    B.
    Trop., to rise, arise, occur, etc. ( poet. and in post-Aug. prose):

    multum supra prosam orationem surgit,

    Quint. 10, 1, 81:

    quae nunc animo sententia surgit?

    Verg. A. 1, 582:

    pugna aspera surgit,

    id. ib. 9, 667:

    discordia,

    id. ib. 12, 313:

    rumor,

    Tac. H. 2, 42:

    honor,

    Ov. F. 5, 228:

    ingenium suis velocius annis,

    id. A. A. 1, 186:

    non ulla laborum nova mi facies surgit,

    Verg. A. 6, 104.—Of the swell of a verse: sex mihi surgat opus numeris;

    in quinque residat (cf.: "in the hexameter rises the fountain's silvery column," Coleridge),

    Ov. Am. 1, 1, 27. —
    2.
    With in or ad and acc., to rise to or against, to attempt, assume, attack, etc. ( poet. and late Lat.):

    in Teucros Aetolis surgit ab Arpis Tydides,

    Verg. A. 10, 28: surrecturus in vires, si ipse quoque lacesseretur, Amm. 31, 3, 4:

    Procopius in res surrexerat novas,

    id. 26, 5, 8:

    ad motum certaminum civilium avide surrecturus,

    id. 21, 15, 1:

    ad insontium pericula surrexerunt,

    id. 21, 13, 14; App. M. 7, p. 198, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > subrigo

  • 10 surgo

    surgo and surrĭgo ( subr-): surrexi and subrexi, surrectum and subrectum, 3 ( perf. surregit, Paul. ex Fest. p. 296 Müll.;

    orig. forms: surrigit,

    Verg. A. 4, 183; Sen. Q. N. 6, 4: surriguntur, id. Ira, 1, 1 med.: surrigebant, Hier. Vit. Hil. fin.:

    subrigens,

    Plin. 9, 29, 47, § 88; 10, 29, 44, § 86: subrigere, id. 18, 35, 89, § 365. —

    Sync. forms: surrexti,

    Mart. 5, 79, 1:

    surrexe,

    Hor. S. 1, 9, 73), v. a. and n. [contr. from surrigo, from sub-rego].
    I.
    Act., to lift or raise up, to raise, erect, elevate (very rare;

    after the Aug. per., the original uncontracted forms were chiefly used in this sense, to distinguish it from the class. signif., II.): plaudite, valete: lumbos surgite atque extollite,

    Plaut. Ep. 5, 2, 68:

    caput,

    Sen. Herc. Fur. 329:

    omnes capitum hiatus ( = capita hiantia),

    Stat. Th. 2, 27:

    surgit caput Apenninus,

    Avien. Perieg. 484:

    tot surrigit aures,

    Verg. A. 4, 183:

    terrae motus defert montes, surrigit plana, valles extuberat,

    Sen. Q. N. 6, 4, 2:

    paulatim subrigens se,

    Plin. 9, 29, 47, § 88:

    cristam,

    id. 10, 29, 44, § 86:

    cornua,

    Col. 7, 3, 3; cf.

    mid.: horrent et surriguntur capilli,

    rise, stand erect, Sen. Ira, 1, 1, 4:

    hastae surrectā cuspide in terrā fixae,

    Liv. 8, 8:

    mucrone surrecto,

    id. 7, 10, 10:

    calcar equo,

    Front. ad M. Caes. 2, 12:

    aures subrectae furentibus,

    Plin. 11, 37, 50, § 137:

    turres subrectae,

    Sen. Ep. 86, 4:

    surrecta moles,

    Sil. 2, 599.—
    II.
    Neutr., to rise, arise, to get up, stand up (the predominant and class. signif. of the word; syn.: exsurgo, exorior).
    A.
    Lit.
    1.
    In gen.:

    a mensā surgunt saturi, poti,

    Plaut. Ps. 1, 3, 62:

    a cenā,

    Plin. Ep. 3, 5, 13:

    e lecto,

    Ter. Ad. 4, 1, 4:

    e lectulo,

    Cic. Off. 3, 31, 112:

    de sellā,

    id. Verr. 2, 4, 65, § 147:

    ex subselliis,

    id. Fl. 10, 22:

    solio,

    Ov. M. 3, 273:

    humo,

    id. ib. 2, 771; id. F. 6, 735:

    toro,

    id. M. 9, 702:

    toris,

    id. ib. 12, 579:

    ab umbris ad lumina vitae,

    Verg. A. 7, 771.—

    Esp., of an orator: cur, cum tot summi oratores sedeant, ego potissimum surrexerim,

    Cic. Rosc. Am. 1, 1:

    ad dicendum,

    id. de Or. 2, 78, 316; Quint. 2, 6, 2:

    ad respondendum,

    Cic. Clu. 18, 51:

    surgit ad hos Ajax,

    Ov. M. 13, 2.— Absol.:

    nolo eum, qui dicturus est, sollicitum surgere,

    Quint. 12, 5, 4:

    secundā vigiliā surgit,

    breaks up the camp, marches, Curt. 5, 4, 23.—
    b.
    Of things, to rise, mount up, ascend (mostly poet.;

    syn. ascendo): surgat pius ignis ab arā,

    Ov. P. 4, 9, 53:

    jussit subsidere valles... lapidosos surgere montes,

    id. M. 1, 44:

    mons Rhipaeus,

    Mel. 1, 19 fin.:

    Atlas,

    id. 3, 10. —

    Of the sea: fretum,

    Ov. M. 14, 711:

    mare,

    id. ib. 15, 508:

    aequora,

    Verg. A. 3, 196:

    undae,

    id. ib. 6, 354:

    amoeni fontes,

    Quint. 8, 3, 8:

    cacumina oleae in altum,

    id. 8, 3, 10:

    fistula disparibus avenis,

    Ov. M. 8, 192; cf. poet.:

    surgens in cornua cervus ( = ferens cornua ardua),

    i. e. towering, Verg. A. 10, 725:

    umeri surgunt,

    id. ib. 10, 476:

    lux Praecipitatur aquis et aquis nox surgit ab isdem,

    Ov. M. 4, 92; id. F. 4, 629:

    sol,

    Hor. S. 1, 9, 73:

    dies,

    Verg. G. 3, 400:

    luna,

    id. A. 6, 453:

    tenebrae,

    Sen. Thyest. 822:

    austri,

    Verg. A. 3, 481:

    ventus,

    id. ib. 5, 777:

    quae (aedes) proxima surgit ovili,

    stands, Juv. 6, 529.—
    2.
    In partic.
    a.
    To rise, arise, get up from bed, from sleep:

    ille multo ante lucem surrexit,

    Cic. Inv. 2, 4, 14:

    ante lucem,

    id. Att. 16, 13, a:

    cum die,

    Ov. M. 13, 677:

    mane ad invisas rotas,

    id. Am. 1, 13, 38:

    ad lites novas,

    id. ib. 1, 13, 22:

    ad praescripta munia,

    Hor. S. 2, 2, 81.—
    b.
    To rise in growth, to spring up, grow up; to rise in building, be built, etc. ( poet. and in post - Aug. prose):

    venerata Ceres culmo surgeret alto,

    Hor. S. 2, 2, 124:

    nec potuere surgere messes,

    Verg. G. 1, 161:

    harundo,

    Ov. M. 13, 891:

    sementis,

    Col. 2, 8, 5:

    surgens arx,

    Verg. A. 1, 366; cf.:

    nunc aggere multo Surgit opus,

    Luc. 2, 679:

    area cinere mixtisque pumicibus oppleta surrexerat,

    Plin. Ep. 6, 16, 14:

    Ascanius surgens,

    growing, Verg. A. 4, 274.—
    c.
    To ascend, go up:

    ad auras Aetherias,

    i. e. into life, Verg. A. 6, 762.—
    B.
    Trop., to rise, arise, occur, etc. ( poet. and in post-Aug. prose):

    multum supra prosam orationem surgit,

    Quint. 10, 1, 81:

    quae nunc animo sententia surgit?

    Verg. A. 1, 582:

    pugna aspera surgit,

    id. ib. 9, 667:

    discordia,

    id. ib. 12, 313:

    rumor,

    Tac. H. 2, 42:

    honor,

    Ov. F. 5, 228:

    ingenium suis velocius annis,

    id. A. A. 1, 186:

    non ulla laborum nova mi facies surgit,

    Verg. A. 6, 104.—Of the swell of a verse: sex mihi surgat opus numeris;

    in quinque residat (cf.: "in the hexameter rises the fountain's silvery column," Coleridge),

    Ov. Am. 1, 1, 27. —
    2.
    With in or ad and acc., to rise to or against, to attempt, assume, attack, etc. ( poet. and late Lat.):

    in Teucros Aetolis surgit ab Arpis Tydides,

    Verg. A. 10, 28: surrecturus in vires, si ipse quoque lacesseretur, Amm. 31, 3, 4:

    Procopius in res surrexerat novas,

    id. 26, 5, 8:

    ad motum certaminum civilium avide surrecturus,

    id. 21, 15, 1:

    ad insontium pericula surrexerunt,

    id. 21, 13, 14; App. M. 7, p. 198, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > surgo

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»